Tarihteki gibi olmasa da bugün Şanlıurfa ve Doğu illerde aşiret hayat biçimi belirgin özellikleri ile beraber devam etmektedir. Bazı kimseler araştırma yapmadan rasgele yorum yaparak bu yaşam tarzı hakkında ipe-sapa gelmez bilgi ve beyanlarda bulunmaktadırlar. Türkiye'de 3000 in üzerinde aşiret ve mensubu bulunan bu yaşam tarzı bilinmeden bir karalama kampanyasına maruz kalmıştır. En ufak topluluklar aşiret olarak benimsenmiştir. Toprak ağaları aşiret reisi olarak gösterilmiştir. Aşiretçilik zulüm, işkence, öldürme, kesme, vurma, kırma, kan, namus çirkefi olarak takdim edilmiştir. Yok efendim aşiret meclisi şöyle öldürme kararı almış yok efendim aşiret meclisi şöyle infaz kararı almış gibi tarihte Afrika kabilelerinde bile bulunmayan çarpık yorumlar ortaya atan bu şahısların son yüzyılı karıştırmadan tarihteki aşiret geleneğini, Badıllı aşiretini incelediğimiz zaman eminim ki detaylarıyla birlikte görmek mümkün olacaktır.
AŞİRET NEDİR ?
Aşiret Arapça kökenli bir kelime olup aşire kelimesinden türemiştir. Birçok mana taşımasına rağmen "Geniş akraba toplulukları" anlamında kullanılmıştır. Fakat bu kelimeyi aşiretler AŞŞİR olarak telafuz etmektedir.Aşiretin genel tanımını yapmadan önce mutlaka aşiretleri meydana getiren öğeleri bilmek lazımdır. Bu öğeler şunlardır;
MAL: Kelime olarak ev veya aile anlamına gelir. Aşiretin en küçük birimidir. Baba, oğul, torun, torunoğlu, torunun torunu ve bunların doğan tüm çocukların birleşmesinden meydana gelir. Buradaki her bir babaya aşiretler göbek derler. Yani beş göbek bir mal sayılır.
MALBAT: Her biri beş olan birden fazla malın birleşmesinden meydana gelen topluluğa malbat adı verilir. Bir malın malbat düzeyine yükselmesi için ortalama 100 yıl gerekir. Zira her bir göbek aşiretlerin hesabı ile 20 yıla tekabül eder.
BAW-BAF: Her biri en az iki veya daha fazla malbatın birleşmesinden meydana gelen topluluğa baw (ata) denir. Bir atanın oluşumu 10 göbeğin geçmesiyle orantılıdır. Dolayısıyla bir baf-baw'ın meydana geliş süresi 200 yıl kadardır.
KABİLE: Her biri en az iki veya daha fazla malbattan oluşmuş birden fazla baw'ın oluşturduğu topluluğa verilen isimdir. Bir kabilenin normal göbek sayısı 30 olmalıdır. Kabile oluşumu göbek sayısı itibari ile 300 yıla tekabül eder.
İşte bu şekilde oluşmuş en az iki veya daha fazla kabileden meydana gelen topluluğa AŞİRET denir.
İki türlü aşiret biçimi vardır :
A) Tamamı akraba bağları üzerine kurulmuş aşiretler :
Çok azdır. Fakat bu hem nesil bakımından hemde tespit bakımından uzun yıllar gerektiren bir süreçtir. Yukarıda izah ettiğimiz gibi bir aşiretin tamamen akraba olabilmesi için en az 500 Yıla gerektirir. Bu yılları aşarak tamamını akraba olarak örgütlendiklerini iddaa eden aşiret var ise aşiret nesepçileri ondan şecere (şecere: tüm malbatın, malın, bawın, kabilenin kimden peydahlandıklarını neslen devam ettikleri soy kütüğüdür.) talabinde bulunurlar. Tamamı akraba olan aşiretler genelde 4 ana birleşim noktalerı vardır. Bunlar;
1-Aynı dil
2-Aynı din
3-Aynı ırk
4-Nesep şeceresi
B)Tamamı akraba olamayan aşiretler :
Genellikle aşiretlerin çoğu bu kategoride yer alır ancak aşiretlere mensup kabileler kendi içlerinde mutlaka akrabadırlar. Zaten yukarıda izahına çalıştığımız kabileler akraba olan bawlardan oluşur. Fakat birbirine akraba olduğu ispat edilmeyen birkaç kabile ve hiç akrabalığı olmayan bir çok kabile bir araya gelerek aşiret oluşturabilirler. Bunlar genelde ırk birliği ve din birliği aynı olamayan aşiretlerdir.
Buraya kadar yaptığımız izahtan anlaşılacağı gibi rasgele her toplum aşiret demek yanlış ve yerinde bir karar değildir. Bir topluluğun aşiret olarak kabul edilmesi için önce anlattığımız şekilde bir yapılanmadan meydana gelmesi gerekmektedir. Bu tür bir yapılanmadan sonra aşirette aranacak şartlara gelince,
Bunları şu şekilde sıralayabiliriz :
1-Aşiret olarak kabul edilen bir toplulukta topluluğa ait şeyh, molla, servan, şifan, abid, gevende, şıhan, arif olarak bilinen en az bir aile bulunmalıdır.
2-Aşirete ait tarih boyunca yaz ve kış konakladığı ve her aşiretçe kabul edilmiş sonradan kaybetmiş olsalar bile zozan denilen ve o aşiretin adına izaf edilmiş bir yaylağın,obanın olaması lazımdır. (Badıllı obası gibi)
3-Aşireti temsil eden bir reisin bulunması lazımdır.
İşte bütün bu şartları taşıyan bir topluluğa AŞİRET denir.
Bu şartları taşımayan aşiretler ya mal, malbat, baw yada kabile olabilirler. Ama aşiret olamazlar. Günümüzde meydanı boş bulan her topluluk kendini aşiret ilan etmiş vaziyettedir.Fakat şartlar ve aşiret töreleri anlattığımız gibidir.
TOPLULUĞUN İSMİ TOPLULUĞUN BÜYÜĞÜNE VERİLEN İSİM KARŞILIĞI
MAL MEZZİN (AİLE BÜYÜĞÜ) AİLE
MALBAT MALMEZZİN (OBA BÜYÜĞÜ) OBA
BAF-BAW PEŞİ (ÖNDER) ATA
KABİLE BEY OYMAK
AŞİRET REİS BOY
BEND MİR BEYLİK
AŞİRET VE TEŞKİLATLANMA
Aşiretler aslında birer sosyal teşkilatlanmadır. Bu teşkilat içinde çeşitli görevleri ifa eden şahıslar ve aileler bulunur. Dolayısıyla aşireti sadece ağa ve tabii olanlardan mükerrep sayanlar, ya aşiretçilikle ilgili hiçbir bilgiye sahip değildir yada günümüzde aşiretçilikten uzaklaşmış toplulukları baz alarak yorum yapmaktadırlar. Aşiret içinde çeşitli görevler üstlenmiş kişi veya şahıslar bulunur.
AŞİRETLERDE ÜNVANLAR
1-REİS: Aşiretin genel temsilcisidir.
2-MALMEZZİN: Kabileyi temsil eden şahıs.
3-MEZİN: Baw başkanı.
4-PEŞİ: Malbat öncüsü
5-AGİT: Kahraman
6-MELLE(MOLLA): Aşiret din temsilcisi
7-ŞEYH: Aşiret genel terbiyecisi
8-ARİF: Danışman töre uzmanı
9-UTFA: İmdat çağrısı düzenleme yetkisi olan kadın.
10-ŞIHHAR: Tarihi edebilirlik uzmanı
11-ÇARKHACI: Savaşlarda öncü ve bayraktar
12-ŞIVAN: Aşiret çobanları
13-ABİD: Kahvecilik ve posta hizmetçisi
14-HIROBVAN: Savaş mehtercisi
15-ŞİNCİ: Ölüm vakalarında yas törenleri sorumlusu
16-GEVENDE: Evlenme ve sünnet düğünlerinde,bayramlarda davul ve zurnacılar
17-SERVAN: Aşiret atları bakıcısı
Kaynak: İbrahim BOZKURT (Tarih boyunca aşiretçilik ve Şanlıurfa aşiretleri)
BADILLILARIN DİL VE MEZHEP BİLGİSİ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder